Zorigaiztoko aitzindari bati ezinbesteko aitortza

Egunotan, sei aste betetzen dira. Egun bakazioetako eta sakratu hauen ondoren, Paul Urkijo Alijoren (eta beste jende finarena ere) Irati-k pantailetan dirau menderaezin. Diru-sarrera eta leihatiletan seigarren postuan dago, eta, gure ondoko edo urrutiko aretoetan 24 kopia baino ez badu ere, pasa den asteburuan 24.000 euro gehiago irabazi zuen. Joan den asteko datuen arabera, 900.000 euro daude film honetan sinetsi eta inbertitu zutenen poltsikoetan. Ahaztu barik, jakina, zergak eta abarrekoak pagatu beharrekoak direla eta bertan ibilitako artista batzuek (Irati-ren aldeko apustu benetakoa egiteko adorea izan zutenek, bederen) izango dutela sarrera eta etekin horietan auskalo zenbateko ehunekoa.

Euskadiko, Euskal Herriko, Espainiako zinemaren erreferente bihurtu zaigu pelikula. Historia, fantasia, iraganeko mitologia (gaur gure garunean, bihotzean, sentimenduetan eta su ondoko kontakizunetan bizirik dirauena) lotzen dituen zeluloide puska honekin liluraturik gaude, bai. Gaude/daude. Hemen, hor eta han.

Hariari tiraka, nik uste, horrenbesteko zorte onik ez zuen aspaldi samarreko beste zeluloidezko ekimen batekin zorretan aurkitzen garela batzuk. Hemen.

Estreinatu zen garaian (1984ko Donostiako Zinemaldian) aldeko iritzi gutxi bereganatu zuen Alfonso Ungriaren La Conquista de Albania/ Albaniaren konkista-z ari natzaizue, gaurko zinemaren prezioak kontuan hartuz gero horren gutxi diruditen 600.000 euro (garai hartako 100 milioi pezeta, kantitate mugaz kanpokoa euskal ekoizpen baterako) kostatu izan zuen film epiko hartaz.

Badakit, ederki asko jakin ere, ez dutela elkarren arteko antza handirik. Badakit, alta, antzekoak direla ere. Nire teoria baieztatzeko edo ukatzeko, hor duzue ikusgai, YouTuben. Salgai ere, hainbat plataformatan. Prezio onean.

Historia benetakoaren berri kasik zehatza jasoko duzue Sarean gordeta diren hainbat eta hainbat dokumentutan. XIV. mendean, Nafarroako eta Gaskoiniako jendeak osaturiko armada batekin, Siziliako Dukesa zen Juana emazte zuen Beaumonteko Kondeak gure lurretatik eta gure arbaso horien pentsamoldetik hain urrun zegon Albaniako erresuma konkistatzeari ekin zion. Urteak eman zituzten  bidaian eta borrokan. Lur etzea bazen ere, bertako hiriburua, Durazzo, ondo kokatua zegoen geopolitikoki. Bere jabe izanez gero, beste leku emankorragoak izango zituzten eskura, beste inperio batzuk izango ziren hurbilago, menderatzeko errazagoak….

Sinetsi ala ez, egiazkoa ematen ez duen abentura eta gudu ekintza hartan parte hartu zutenek Atenas eta Tebas hiriak ere egin zituzten bere, iruzur, mendeku, traizio askoren bueltan. Bueltan edo truke. Truke edo ondorioz….

Badakit garaiak ez direla bat etortzen. Badakit Irati-k kontatzen duena VIII. mendean gertatu zela eta Albaniaren konkista haren  garaiak XIV.ekoak direla. Baina horrek ez du garrantzi handirik zineman. Ezta gure zeluloidezko akorduetan ere. Bietan gerlariak, bietan ezpatak,  bietan zaldiak, bietan armadurak, bietan frankoak eta mairuak. Bietan….

Ez dut esaten Paul Urkijok eta bere lantaldekoek Alfonso Ungriaren ekimen zoroa, Arantxa Urretabizkaiak eta Anjel Amigok idatzitako gidoia zuena, erreferente hartu dutenik. Ez baitakit. Baina bai, aldiz, 2023ko begirada batez eta Irati buruan, ikusle ausartak horrelako konexio zoroa egin dezakeela. Badira, gura izanez gero, beste balizko loturak. Bai Historia aldetik, bai zinemaren bazterretatik. Seguru, kasu, 1984ko pieza hori ikusten ari zaretela Herzogen eta Klaus Kinskiren Aguirre der Zorn Gottes edo Sauraren El Dorado etorriko zaizkizuela burura .

Aitzindaria izan zen gurean La conquista de Albania, non euskal kanta ugari entzuten den. Zorte txarreko aitzindaria, garai hartan ez baikinen ez konturatu ez estimuan hartu. Hori dela eta, nire irudiko, arlo askotan gaude zorretan bide-aurreko malapartatu horrekin.

Esaterako, filmatzeko lekuetan egindako hautuetan, eremu baten abantaila faszinagarriak sumatu zituen. beste inoren aurretik. Geroxeago, askoz geroxeago, bertan filmaturik izango ziren Alex de la Iglesiasen Accion Mutante, Tronuen Jokoak, Terry Gilliamen Kixote bukatu gabea eta zientzia-fikziozko eta apokalipsi osteko film labur zenbait baino lehenago, askoz lehenago, Albaniaren Konkista-ren ekoizpen, diseinu eta arte zuzendaritzan ibili zirenek Nafarroako Errege Bardea aukeratu zuten kokapen. Eta ikusleoi Albanian bertan geundela sinetsarazi ziguten…

Areago. Egun, hautsez bete 1984ko hark eta aretoetako jaun eta jabe diraun 2022ko Irati-k kokaleku bat partekatzen dute. Zein? Aragoiko Loarre gaztelua.

Oporren eta prozesio egunen ostean betarik baduzue, ikusi bi zine puska horiek eta baieztatu (edo ukatu) bata bide-erakusle suerte gabekoa izan zela eta besteak, pantailetan dir-dir egiten duen erreferente dirauela.